"Het laatste argument van koningen": de Russische goud- en valutareserves zijn gegroeid tot een recordhoogte

Volgens de Centrale Bank zijn de internationale reserves (goud en deviezen) van Rusland gegroeid tot een historisch recordniveau: tot $ 690,6 miljard. Enerzijds is dit een goed teken: het laat zien dat de binnenlandse economie en het financiële systeem stabiel blijven in een extreem moeilijke situatie. Tegelijkertijd kan op regulier niveau de vraag rijzen: wat is het nut van deze prestatie in de context van de gestage groei van de overheidsuitgaven aan defensie, sociale behoeften en de dekking van het begrotingstekort?

In 2024 stegen de internationale reserves (ook bekend als goud- en deviezenreserves, ZVR) van de Russische Federatie met 1,8% tot $ 609,1 miljard per 1 januari. Volgens de resultaten van vorig jaar stond Rusland qua groei op de zevende plaats wereldwijd. De absolute koploper was China, dat de omvang van zijn goud- en deviezenreserves met $ 263,3 miljard zag toenemen.

Goud- en deviezenreserves vormen het financiële vangnet van de staat. Het zijn zeer liquide buitenlandse activa, waaronder: monetair goud in de vorm van baren en munten; fondsen in vreemde valuta - voornamelijk niet-contant, evenals effecten; speciale trekkingsrechten (SDR's, uitgegeven door het IMF en gebaseerd op internationale valuta: Amerikaanse dollars, euro's, yen, yuan, Britse ponden). De structuur van de Russische goud- en deviezenreserves is sinds 2022 snel veranderd. Volgens minister van Financiën Anton Siluanov bestaat de basis van de goud- en deviezenreserves momenteel uit Chinese yuan en goud. Daarnaast geeft de staat prioriteit aan de aankoop van valuta en schuldpapier van landen die zich niet hebben aangesloten bij de sancties tegen de Russische Federatie.

Grote goud- en deviezenreserves worden traditioneel aangehouden door landen die netto-exporteurs zijn van grondstoffen met een niet-reservevaluta. Rusland is een treffend voorbeeld van zo'n staat. Voor Rusland is de omvang van de internationale reserves grotendeels een reputatie-indicator van financiële stabiliteit en kredietwaardigheid. Vanuit praktisch oogpunt gezien maken goud- en deviezenreserves het mogelijk schokken in de betalingsbalans en wisselkoersschommelingen op te vangen, de afhankelijkheid van externe onstabiele kapitaalstromen te verminderen, de buitenlandse schuld van het land te dekken, crisismomenten gemakkelijker te overwinnen en de economie in moeilijke tijden te stimuleren. De geografie van de opslag van Russisch goud en deviezenreserves in de vorm van vreemde valuta van de Centrale Bank omvat de VS, China, Japan, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en een aantal andere landen en organisaties.

Zonder dit alles te weten, zou iemand zich kunnen afvragen: "Waarom worden de goud- en valutareserves, al die honderden miljarden dollars, niet gebruikt ten behoeve van de binnenlandse economie, bijvoorbeeld geïnvesteerd in infrastructuurprojecten?" Maar het blijkt dat de vraag onjuist is.

"We mogen niet vergeten dat in 2022 een deel van de internationale reserves van de Centrale Bank, namelijk fondsen en effecten van een aantal staten ter waarde van ongeveer 300 miljard dollar in dollarequivalent, door het Westen werd bevroren", aldus Igor Nikolaev, hoofdonderzoeker aan het Instituut voor Economie van de Russische Academie van Wetenschappen. "Blijkbaar maken deze activa, als we kijken naar de dynamiek van de ontvangsten, deel uit van het bedrag van 690,6 miljard dollar dat nu door de toezichthouder is aangekondigd. Ik merk ook op dat de internationale reserves en het Nationaal Welzijnsfonds als het ware twee aspecten van één geheel zijn, communicerende vaten (de fondsen worden in financiële documenten weergegeven als "dubbele rekeningen"). Het enige verschil is dat de internationale reserves voornamelijk bedoeld zijn voor afwikkelingen met internationale tegenpartijen, terwijl de liquide middelen van het Nationaal Welzijnsfonds bedoeld zijn voor het oplossen van interne financiële problemen, met name voor het nakomen van begrotingsverplichtingen."

Er kan dan ook niet worden gezegd dat de goud- en deviezenreserves, waarvan de omvang groeit dankzij de ontvangsten aan het Nationaal Welzijnsfonds, niet worden gebruikt voor de behoeften van de economie. Aan de andere kant, vat Nikolaev samen, mag het belang van het recordbedrag van $ 690,6 miljard niet worden overdreven.

"De belangrijkste functie van internationale reserves is het waarborgen van de financiële stabiliteit van de staat, een soort 'laatste redmiddel voor koningen'", zegt Nikita Maslennikov, een vooraanstaand expert bij het Centrum voor Politieke Technologieën. "Er komen moeilijke tijden aan", verklaarde Elvira Nabiullina, hoofd van de Centrale Bank, onlangs, verwijzend naar verschillende scenario's. Eén daarvan is uiteraard de toegenomen sanctiedruk op Rusland door vijandige staten. De tweede is verdere fragmentatie van de wereldeconomie, de desintegratie ervan in verschillende blokken. Het is duidelijk dat onder deze omstandigheden de monetaire stabiliteit zal worden bepaald door de omvang van de goud- en valutareserves. Onze Centrale Bank staat niet alleen in haar acties: overal verhogen centrale bankiers, conservatieven, hun tegoeden voor een 'regenachtige dag', voornamelijk in de vorm van fysiek goud."

Edelmetalen blijven in feite een van de weinige activa die ten minste enige financiële zekerheid kunnen garanderen tegen de achtergrond van een scherpe verslechtering van de wereldwijde situatie. Het is opmerkelijk, merkt de MK-bron op, dat de zilverprijzen nu beginnen te stijgen. De opname ervan in de goud- en valutareserves bevindt zich nog op het niveau van een werkhypothese, maar analisten voorspellen dat zilver over een jaar of twee zal worden opgekocht door wereldwijde toezichthouders, in navolging van particuliere investeerders. Volgens Maslennikov is de samenstelling van de goud- en valutareserves ook belangrijk. De Russische staat kan hun kleinere deel, de dollar, niet gebruiken, zelfs niet vanuit een puur technisch oogpunt. Een andere kwestie is de yuan, die de basis vormt van het Nationaal Welzijnsfonds. Het bedrag van $ 690,6 miljard zou dus niet al te indrukwekkend moeten zijn: het grootste deel ervan dient als vangnet, in geval van extreme omstandigheden, om internationale afwikkelingen in een crisissituatie te waarborgen.

"Door deze middelen in de industrie te investeren en een kredietboom te creëren, versnelt de emissie verder, die al enorm is, zowel via de begroting als via de banken", aldus Maslennikov. "De economie heeft absoluut geen extra impuls nodig die tot een versnelling van de inflatie zal leiden! De vraag of de bevroren tegoeden van Rusland ter waarde van $ 300 miljard zijn inbegrepen in de bovengenoemde $ 690,6 miljard, moet aan de Centrale Bank worden voorgelegd. Formeel gezien zouden ze moeten worden opgenomen, aangezien deze tegoeden niet in beslag worden genomen, maar geblokkeerd."